فايبرواسكن
فایبرواسکن چیست و چه چیزی را اندازه گیری میکند؟
فایبرواسکن در چه مواردی استفاده می شود؟
مزایای فایبرواسکن در برابر سایر روشهای تشخیصی چیست؟
چرا فایبرواسکن را در کلینیک تخصصی گوارش و کبد مسعود انجام دهم ؟
برای انجام فایبرواسکن چه آمادگی هایی لازم است؟
فایبرواسکن چیست و چه چیزی را اندازه گیری میکند؟
برخی از بیماری های کبدی از جمله هپاتیت های ویروسی، کبد چرب الکلی و غیرالکلی و بیماری های خودایمنی کبدی، می توانند در گذر زمان پیشرفت کرده و منجر به بروز فیبروز یا سفتی کبد و سیروز یا زخم کبد شوند. در ابتدا این حالت میتواند برگشت پذیر باشد و کبد برای حفظ فعالیت های خود، برخی از بافت های آسیب دیده را ترمیم میکند. اما در صورتی که درمانی صورت نگیرد، کبد عملکرد خود را از دست میدهد. برای همین، تشخیص میزان سفتی کبد در مرحله ای که قابل درمان باشد اهمیت روزافزونی پیدا کرده است و می تواند در مرحله ای که بیماری کبدی برگشت پذیر است انجام شود و از پیشرفت بیماری به سمت سیروز جلوگیری نماید.
الاستوگرافی، یکی از روش های تصویربرداری نوینی است که جهت بررسی میزان سفتی یا فیبروز کبد وجود دارد. کاربرد این روش طی سال های اخیر به تدریج گسترش یافته و امروزه به عنوان یکی از روش های رایج و کارآمد در تشخیص میزان سفتی کبد مورد استفاده قرار می گیرد. الاستوگرافی می تواند توسط دستگاه فایبرواسکن انجام پذیرد.
فایبرواسکن در چه مواردی استفاده می شود؟
به طور کلی فایبرواسکن را می توان در موارد زیر به کار گرفت:
1) بررسی میزان فیبروز کبد: از آنجایی که فایبرواسکن می تواند میزان سفتی کبد را اندازه گیری کند، در بیماری هایی که پزشک نیاز دارد میزان آسیب کبدی را اندازه گیری شود و یا شدت و حدت پیشرفت آسیب کبدی و بیماری زمینه ای را بررسی نماید، از فایبرواسکن استفاده می شود. بیماری هایی از جمله هپاتیت ب، هپاتیت سی، کبد چرب الکلی و استئاتوهپاتیت غیرالکلی ممکن است در طولانی مدت منجر به بروز عوارضی از جمله فیبروز و سیروز کبدی شوند که طی آن ساختار طبیعی کبد دستخوش تغییرات نامطلوبی شده و بافت اسکار به تدریج جایگزین بافت طبیعی این عضو می شود. در این دسته از بیماری ها، تعیین میزان سفتی کبد در زمان مناسب می تواند در تعیین روش های درمانی مناسب اهمیت بالایی داشته باشد و منجر شود که بیماری در مرحله ای تشخیص داده شود که درمان موثرتر باشد.
2) بررسی میزان چربی کبد: فایبرواسکن قادر به اندازه گیری میزان چربی کبد نیز می باشد؛ از این رو، در بیماری هایی که در اثر انباشت چربی در کبد بوجود می آیند، از جمله کبد چرب و استئاتوهپاتیت الکلی و غیر الکلی، برای تعیین شدت بیماری و نیز پیگیری روند پیشرفت یا کنترل آن، می توان از این روش نوین و کارآمد استفاده کرد. یکی از مزایای این دستگاه آن است که میزان چربی کبد را در قالب اعداد تخمین زده و اندازه گیری می نماید که این امر بررسی وضعیت انباشت چربی در کبد را آسان تر و دقیق تر می سازد.
3) بررسی میزان الاستیسیته طحال: مشکلات و بیماری هایی که منجر به افزایش فشارخون ورید پورت کبدی می شوند، از جمله سیروز و نارسایی کبدی، تدریجا منجر به پس زده شدن خون به سمت طحال شده و از این طریق به مرور بافت طبیعی این ارگان را تحت تاثیر قرار می دهند. بنابراین گاهی اوقات، بررسی وضعیت الاستیسیته ی طحال می تواند نشانگر خوبی برای بررسی وضعیت فشارخون ورید پورت باشد، اما بررسی و اندازه گیری آن نسبتا دشوار است. دستگاه فایبرواسکن این قابلیت را دارد که میزان الاستیسیته ی طحال را اندازه گیری نماید و بدین ترتیب، اطلاعات مفیدی را در رابطه با وضعیت فشارخون ورید پورت، که یکی از عوارض جدی بیماری های کبدی می باشد، در اختیار پزشک قرار دهد. بعلاوه، در برخی از موارد، ممکن است افزایش فشار ورید پورت در غیاب آسیب کبدی رخ دهد. در این موارد، بررسی الاستیسیته ی طحال و مقایسه ی آن با الاستیسیته ی کبد می تواند در تشخیص بیماری بسیار کمک کننده باشد.
فایبرواسکن چگونه کار می کند؟
دستگاه فایبرواسکن ابزاری است که از طریق ارسال امواج فراصوت به سمت کبد و آنالیز سرعت این امواج می تواند میزان سفتی کبد را تخمین بزند. طی انجام الاستوگرافی با استفاده از این دستگاه، یک پروب در ناحیه ی بین دنده ای در سمتی از بدن که کبد در آن جای دارد، قرار می گیرد و امواج را به درون بدن فرد ارسال می کند و برگشت آن را اندازه گیری می نماید. با این روش، دستگاه فیبرواسکن می تواند میزان سفتی یا به عبارتی فیبروز کبد را تخمین بزند. خوشبختانه با پیشرفت تکنولوژی، قابلیت جدیدی نیز به این دستگاه اضافه شده است که این قابلیت کارآمد، اندازه گیری میزان چربی کبد می باشد که علی الخصوص در تشخیص و پیگیری بیماری هایی از جمله کبد چرب و استئاتوهپاتیت الکی و غیرالکلی مفید واقع می شود.
مزایای فایبرواسکن در برابر سایر روشهای تشخیصی چیست؟
اگرچه از دیرباز تا کنون، نمونه برداری یا بیوپسی کبد به عنوان اصلی ترین و قابل قبول ترین روش تشخیص بیماری های کبدی و شدت فیبروز و سیروز کبدی و علل آن ها شناخته می شود و امروزه نیز در موارد لازم، توسط پزشک برای بیمار درخواست می گردد، اما این روش با معایب متعددی همراه است. نخست اینکه، بیوپسی یک روش تهاجمی به شمار می رود، چرا که طی آن یک جسم سوزنی وارد کبد شده و بخش کوچکی از بافت کبد را از بدن خارج می کند تا جهت بررسی های بیشتر به آزمایشگاه منتقل شود. به همین علت، بیوپسی عموما نیازمند بستری شدن فرد در مرکز است و همچنین ریسک عوارضی مانند درد، خونریزی و عفونت محل نمونه گیری در فرد وجود دارد. دوم اینکه، بیوپسی روشی وقت گیر است و هزینه ی نسبتا بالایی را برای فرد در بر دارد. سوم اینکه، در برخی از موارد ممکن است طی بیوپسی نمونه ی مناسبی از کبد استخراج نشود و همین امر منجر به بروز دشواری در بررسی های بعدی و وقوع خطا در تشخیص گردد. چهارم اینکه، در بررسی های آسیب شناسی بعدی نمونه، ممکن است بین پزشکان مختلف اختلاف نظرات چشمگیری وجود داشته باشد. و در نهایت اینکه، به دلیل معایب و خطرات ذکر شده، بیوپسی گزینه ی مناسبی برای بررسی و پیگیری بیمار از نظر ارزیابی وضعیت کبد و پیشرفت یا کنترل بیماری نمی باشد چرا که استفاده ی مکرر آن از یک سو مقرون به صرفه نیست و از یک سو ریسک بروز عوارض را در فرد بالا می برد.
طی سال های اخیر، الاستوگرافی با دستگاه فایبرواسکن تبدیل به روشی شده است که در بسیاری از موارد می تواند جایگزین روش بیوپسی شود و با مزایای متعددی نیز همراه است. الاستوگرافی با فایبرواسکن یک تکنیک غیرتهاجمی به شمار می رود به همین خاطر خطرات احتمالی که در روش های تهاجمی وجود دارد، در فایبرواسکن دیده نمی شود. بعلاوه اینکه فایبرواسکن هم از نظر هزینه و هم از نظر زمان بسیار مقرون به صرفه است چرا که انجام آن حدود 15 دقیقه به طول می انجامد. همچنین، فایبرواسکن یک روش سرپایی می باشد و برای انجام آن بیمار نیازی به بستری شدن در بیمارستان چه قبل از انجام و چه بعد از انجام این تکنیک ندارد. و مزیت مهم دیگر این است که، در مواردی که نیاز به پیگیری مکرر بیمار باشد، فایبرواسکن به خوبی می تواند این هدف را محقق سازد. تمام این مزایا موجب شده اند که در سرتاسر دنیا فایبرواسکن به سرعت جایگاه خود را در تشخیص و پیگیری بیماری های کبدی و عوارض ناشی از آن ها از جمله فیبروز و سیروز پیدا کند و در بسیاری از موارد جایگزین روش هایی شود که قدیمی تر هستند و یا با خطرات بیشتری همراهند.
چرا فایبرواسکن را در کلینیک تخصصی گوارش و کبد مسعود انجام دهم؟
کلینیک تخصصی گوارش و کبد مسعود، نخستین کلینیک در سطح کشور ایران بود که مجهز به دستگاه فایبرواسکن شد. در حال حاضر نیز، سونوگرافی و الاستوگرافی کبد و طحال با استفاده از آخرین مدل دستگاه فایبرواسکن (ورژن 630)، که جدیدترین و به روزترین نوع این دستگاه می باشد، در این مرکز انجام می شود. بعلاوه، کلینیک فوق تخصصی مسعود با داشتن پروب S که مخصوص اطفال می باشد، پروب M که مخصوص بزرگسالان می باشد، و پروب XL که مخصوص افراد با وزن های بالا می باشد، اولین و تنها مرکز در سطح کشور است که می تواند فرایند الاستوگرافی کبد و طحال را برای تمام افراد در رده های سنی مختلف و با شاخص های توده بدنی متفاوت انجام دهد.
در این مرکز، فایبرواسکن کبد و طحال توسط دکتر حسین پوستچی انجام می پذیرد. دکتر پوستچی، فارغ التحصیل رشته پزشکی از دانشگاه علوم پزشکی تهران، دارای مدرک دکترای تخصصی اپیدمیولوژی بالینی و فلوشیپ بیماری های کبد از دانشگاه سیدنی استرالیا، میباشند. ایشان از سال 1384 در کلینیک تخصصی مسعود به ویزیت و معالجه ی بیماران مبتلا به انواع بیماری های کبدی می پردازد. با فراگیری آموزش های لازم در زمینه ی استفاده از دستگاه فایبرواسکن و نیز اخذ گواهینامه معتبر در زمینه ی تعلیم فایبرواسکن به افراد متخصص از شرکت اکوسنس فرانسه (Echosens-France ®) در سال 1389، وی در زمره ی نخستین افرادی قرار گرفت که الاستوگرافی کبد با استفاده از دستگاه فایبرواسکن را در ایران معرفی و آغاز نمود. تاکنون تعداد قابل توجهی از متخصصان در سرتاسر کشور توسط ایشان تحت آموزش های لازم جهت انجام فایبرواسکن کبد قرار گرفته اند تا بتوانند با استفاده از این تکنیک نوین، در جای جای کشور، در راستای تشخیص و پیگیری مشکلات کبدی، به انجام الاستوگرافی کبد و طحال برای بیماران بپردازند.
برای انجام فایبرواسکن چه آمادگی هایی لازم است؟
انجام فایبرواسکن نیازی به ناشتا بودن طولانی مدت ندارد اما عموما توصیه بر آن است که حداقل 3 ساعت پیش از انجام فایبرواسکن از خوردن مواد خوراکی و علی الخصوص پرخوری پرهیز شود. برای انجام فایبرواسکن نیازی به بستری شدن در بیمارستان نمی باشد و این روش به صورت سرپایی انجام می پذیرد. به جهت تفسیر هر چه بهتر نتیجه ی الاستوگرافی با فایبرواسکن، توصیه می شود فرد اطلاعات کامل و لازم را در مورد بیماری های زمینه ای و داروهای مصرفی خود در اختیار پزشک قرار دهد.
