بيماری رفلاكس
رفلاكس چيست؟
غذايي كه مي خوريم از طريق لوله اي به نام مري وارد معده مي شود. هضم غذا در معده توسط اسيد و شيره معده آغاز مي گردد.
ديواره معده به دليل تماس مداوم با اسيد و شيره معده در مقابل اثرات مخرب آنها مقاوم شده است و باالعكس ديواره مري به دليل اينكه به طور معمول در معرض تماس با اسيد و شيره معده نيست دفاع مناسبي هم در برابر اين عوامل ندارد. در حالت طبيعي دريچه اي به نام دريچه مري بين مري و معده قرار دارد كه اجازه مي دهد غذا از مري وارد معده شود، ولي از بازگشت غذا و شيره معده به مري جلوگيري مي كند.
اگر در يچه مري وظيفه خود را به درستي انجام ندهد، يعني به خوبي بسته نشود يا بي موقع باز شود، اسيد و شيره معده به داخل مري برمي گردند. همان طور كه قبلا ذكر شد ديواره مري در برابر اسيد و شيره معده آسيب پذير است. بنابراين در شرايطي كه دريچه مري كار خود را به درستي انجام ندهد، بازگشت اسيد و شيره معده به داخل مري باعث آزردگي مري مي گردد. به بازگشت غير عادي اسيد و شيره معده به داخل مري و آزرده شدن مري در اثر تماس با اين عوامل، بيماري رفلاكس معده به مري يا اصطلاحا رفلاكس گفته مي شود.
علائم رفلاكس كدامند؟
مهم ترين علائم رفلاكس عبارتند از:
- ترش كردن: يعني احساس بازگشت مايع تلخ يا ترش از معده به دهان
- سوزش زير جناغ سينه: احساس سوزش در مسير مري در ناحيه سينه مي تواند ديده شود. بيماران مبتلا به رفلاكس ممكن است علائم ديگري هم داشته باشند. اين نشانه ها عبارتند از:
درد در زير جناغ سينه، گير كردن غذا، حالت تهوع (به خصوص هنگام صبح)،باد گلو و آروغ زدن هاي مكرر، جمع شدن بيش از حد بزاق در دهان و سرفه هاي مكرر بدون علت، تلخ شدن دهان و برگشت آب و مواد غذايي از معده به دهان
بايد توجه داشت كه اگرچه علائم مهم رفلاكس ترش كردن و سوزش زير جناغ سينه هستند، اما بسياري از بيماران مبتلا به رفلاكس اين علائم را ندارند و فقط از ساير علائم ذكر شده شكايت دارند.
رفلاكس باعث چه مشكلاتي مي شود؟
رفلاكس اصولا بيماري آزار دهنده اي است، علائم رفلاكس فرد مبتلا را آزار مي دهند و مي توانند در فعاليتها و كارهاي روزانه او اختلال ايجاد كنند. همچنين برخي علائم رفلاكس با بيماري هاي ديگر اشتباه مي شوند. مثلا درد قفسه سينه ناشي از رفلاكس با دردهاي قلبي اشتباه مي شوند. در چنين مواردي حتما بايد بيماري خطرناكتر (در اين مورد بيماري عروق قلب) به دقت بررسي شود و از نبودن مشكل قلبي مطمئن شويم و سپس به رفلاكس بپردازيم چرا كه همان طور كه گفته شد رفلاكس عمدتا بيماري آزار دهنده ايست نه خطرناك.
از ساير عوارض رفلاكس بروز خراشيدگي و زخم در ناحيه مري مي باشد. با تشخيص به موقع و درمان مناسب رفلاكس به راحتي مي توان اين عوارض را كنترل نمود.
چرا رفلاكس ايجاد مي شود؟
هنوز به درستي علت ايجاد رفلاكس مشخص نشده اما به خوبي مي دانيم كه برخي عوامل باعث بروز و تشديد رفلاكس مي شوند. مهم ترين اين عوامل عبارتنداز:
- پرخوري
- سريع غذا خوردن و كامل نجويدن غذا يا غذا خوردن با استرس و نگراني
- مصرف غذاهاي بسيار چرب، تند و شور
- مصرف ادويه و فلفل زياد، سيب زميني سرخ شده
- مصرف غذاهاي حاوي ادويه و سير و پياز و نگهدارنده ها نظير سوسيس و كالباس و ساير آن چه كه به fast food معروف هستند (ساندويچ و پيتزا)
- مصرف انواع سس هاي چرب و پر نمك (به خصوص سس قرمز)
- مصرف مركبات ترش (مثل پرتقال و نارنگي ترش)
- مصرف كافئين زياد (شكلات، قهوه، نسكافه)
- مصرف زياد چاي به خصوص اگر پر رنگ بوده و تازه دم نباشد (به مقدار زياد)
- مصرف نان هايي كه خمير آن ها به خوبي نمي پزد مثل نان باگت، نان سفيد و نان بربري
- دراز كشيدن در فاصله كوتاه پس از غذا
- سيگار كشيدن و مصرف دخانيات
- مصرف الكل و نوشابه هاي گازدار
- استرس و فشار رواني و عصبي
- پوشيدن لباس هاي تنگ
چگونه مي توان از بروز علائم رفلاكس جلوگيري كرد؟
پرهيز از مواردي كه در بالا ذكر شده است مي تواند به بهبود علائم رفلاكس و پيشگيري از بروز آن كمك كند. بنابراين خوردن غذا به اندازه، پرهيز از پرخوري، كاهش مصرف fast food، نوشابه هاي گازدار، سس هاي آماده به خصوص سس قرمز و غذاهاي سنگين و بسيار چرب، كم كردن نوشيدن چاي، ترك سيگار و قليان، كاهش وزن و داشتن برنامه منظم ورزشي (حداقل روزانه 30 دقيقه پياده روي) در كاهش علائم يا پيشگيري از رفلاكس موثر هستند. همچنين كنترل استرس و تعديل فشارهاي رواني در كنترل رفلاكس بسيار موثر است. ممكن است آدامس جويدن در بهبود علائم رفلاكس در بعضي افراد موثر باشد.
روش مناسب در برخورد با رفلاكس كدام است؟
همان طور كه گفته شد رعايت برخي توصيه هاي تغذيه اي، روش زندگي مناسب و كاهش استرس مي توانند رفلاكس را كنترل كنند. اگر با اين روش ها در مدت كوتاه علائم بهبود چشمگير نيابند بهتر است به پزشك مراجعه كنيم. پزشك معالج با توجه به علائم و انجام معاينات لازم بررسي هاي مناسب را انجام خواهد داد و درمان را شروع خواهد كرد. بر اساس مطالعات انجام شده در كشور ما، حدود يك پنجم افراد مبتلا به رفلاكس همزمان زخم هاي معده يا اثني عشر دارند و حدود نيمي از افراد مبتلا به رفلاكس روده تحريك پذير نيز دارند. بنابراين بررسي و تشخيص و درمان مناسب بيماري هاي هم زمان از اهميت به سزايي برخوردار است. همان طور كه اشاره شد استرس و فشارهاي رواني از عوامل مهم تشديد و بروز رفلاكس هستند. توجه كافي به اين مطلب و در صورت لزوم برخورداري از كمك مشاورين و روانپزشكان مي تواند بسيار كمك كننده باشد. بيماريهاي كميابي هم هستند كه مي توانند با علائم رفلاكس خود را نشان دهند. پزشك شما مي تواند در موقع لزوم به بررسي و تشخيص اين موارد نيز بپردازد.
درمان رفلاكس چگونه است و چه مدت طول مي كشد؟
خوشبختانه امروزه داروهاي بسيار موثري براي درمان رفلاكس وجود دارند. مهم ترين داروهايي كه به اين منظور به كار مي روند داروي امپرازول و هم خانواده هايش نظير اس امپرازول، پانتوپرازول، رابيپرازول و لانسوپرازول هستند. علاوه بر اين ها داروهايي نظير رانيتيدين و فاموتيدين دارو هاي ضد اسيدي و همچنين Gaviscon نيز مي توانند در برخي موارد موثر باشند.
آيا عمل جراحي براي درمان رفلاكس كمك كننده است؟
در بيماراني كه به خوبي به درمان با دارو جواب مي دهند و علائم ايشان كنترل مي شود اما با كم كردن يا قطع دارو علائم برمي گردد. امكان انجام اعمال جراحي ضد رفلاكس وجود دارد. عمل جراجي براي افرادي كه پاسخ مناسبي به درمان دارويي نداده اند مناسب نيست. امروزه اين اعمال جراحي به روش لاپاراسكوپيك انجام مي شوند. انجام عمل جراحي مي تواند عوارضي داشته باشد كه معمولا كوتاه مدت و گذرا هستند. در مورد ميزان موفقيت عمل و نتايج درازمدت آن به طور خلاصه مي توان گفت كه حدود 75% افرادي كه عمل آن ها موفقيت آميز بوده باشد پس از ده سال نيز مشكلي نخواهند داشت، اما در حدود 30-20% افراد ممكن است پس از عمل نيز مجددا نياز مصرف دارو داشته باشند. ضروري است قبل از تصميم به عمل جراحي با پزشك متخصص گوارش مشورت شود و از نبودن بيماري هاي همزمان كه در پيامد جراحي ممكن است مؤثر باشند اطمينان حاصل شود.