سنگ هاي صفراوي
سنگ هاي صفراوي چگونه تشكيل مي شوند؟
كيسه صفرا، صفرا را ذخيره مي كند ( مايعي كه توسط كبد ساخته مي شود). مجاري صفراوي، صفرا را به روده كوچك حمل مي كنند. جايي كه صفرا به هضم چربي ها كمك مي كند. اگر مواد شيميايي كه صفرا را مي سازند نامتعادل شوند، سنگ هاي صفراوي مي توانند شكل بگيرند.
وقتي سنگ ها در كيسه صفرا بمانند ممكن است شخص، علامت دار شود يا بي علامت بماند. اگر سنگ ها به طرف خارج كيسه صفرا حركت كنند معمولا باعث درد يا عفونت مي شوند.
چه كسي دچار سنگ هاي صفراوي مي شود؟
هر كسي مي تواند سنگ صفراوي داشت باشد. اما در بعضي افراد احتمال ابتلا بيشتر است كه شامل افراد زير مي شوند:
- خانم ها به خصوص آنهايي كه حامله شده اند و خانم هاي چندزا كه زايمان هاي مكرر داشته اند
- فاميل درجه اول مبتلايان به سنگ هاي صفراوي
- افرادي كه اضافه وزن دارند (افراد چاق)
- افرادي كه اضافه وزن خود را سريع كم مي كنند
- خانم هايي كه قرص ضد حاملگي استروژن دار مصرف يا درمان هاي هورموني جانشيني دريافت مي كنند.
- افرادي كه از مواد با كالري زياد خصوصا چربي استفاده مي كنند و يا چربي از نوع تري گليسيريد در آنها افزايش پيدا كرده است.
- افراد مسن
- افراد خانه نشين (بي حركت)
- مصرف كنندگان بعضي داروها مثل كلوفيبرات و بعضي آنتي بوتيك ها مثل سفترياكسون
- مبتلايان به بيماري كبدي
- مبتلايان به مرض قند
- كساني كه دخانيات استعمال مي كنند
شكايات رايج
علائم سنگ هاي صفراوي از بي علامتي تا يك درد ناتوان كننده تغيير مي كند.
علائم شامل موارد زير مي باش:
- درد خفيف تا شديد در بالاي شكم
- اين دردها معمولا شديد بوده و بالاي شكم با انتشار به پشت احساس مي شوند كه غالبا بيش از 30 دقيقه طول نمي كشند و اغلب براي تسكين نياز به تزريق مسكن دارند معمولا جابجايي سنگ هاي صفراوي باعث بروز اين مدل درد است.
- دردهاي ناشي از سوء هاضمه يا زخم هاي معده و اثني عشر را نبايد با درد ناشي از سنگ هاي صفراوي اشتباه كرد. اين دردها خفيف تر بوده وبا غذا رابطه داشته و معمولا به آنتي اسيد پاسخ مي هند.
- يرقان (مشكل كبدي كه پوست را زرد مي كند).
- تب و لرز، تهوع و استفراغ
- در موارد بسياري سنگ صفراوي علامتي ايجاد نمي كند و به طور اتفاقي در سونوگرافي يافت مي شود. در اين موارد سنگ خطري براي بيمار نداشته و نياز به درمان خاصي ندارد.
ارزيابي علائم
سنگ هاي صفراوي ممكن است در راديوگرافي با اشعه ايكس كه براي منظور ديگري انجام شده كشف شود يا اين كه علائم شما پزشكتان را مشكوك به وجود سنگ صفراوي كند. پزشك شما ممكن است اين سوالات را از شما بپرسد:
- آيا علائم با خواب، گرسنگي و غذا خوردن ارتباط دارند؟
- آيا دچار خارش و يرقان به صورت گذار شده ايد؟
- انتشار دردر شكم به كدام ناحيه بدن است؟
- علائم چگونه شروع شده است؟
- آيا دارويي مصرف مي كنيد؟
- مدت شروع علائم بيماري؟
- سابقه بيماري قبلي؟
ارزيابي شما
اولتراسوند: امواج صوتي براي ايجاد تصاويري از كيسه صفرا و مجاري آن به كار مي رود. 8 ساعت قبل از سونوگرافي شكم، نبايد غذا ميل شود. در حالت ناشتا صفرا در كيسه صفرا تجمع يافته و سبب اتساع آن مي شود ودر اين شرايط ديدن سنگ و يا مواد ديگر راحت تر صورت مي گيرد.
اشعه ايكس: ممكن است جهت گرفت تصوير از كيسه صفرا و مجاري به كار برده شود.
ERCP: روشي است كه با آندوسكوپ هاي مخصوصي انجام شده و بعد از تزريق ماده حاجب از مجاري صفراوي عكسبرداري مي شود. اين وسيهل مي تواند سنگ و ساير علل انسداد در مجاري صفراوي را مشخص كند.
ساير آزمايشات: از قبيل عكس سينه، آزمايشات سرمي و الكتروكارديوگرافي ممكن است براي رد ساير مسائل احتمالي انجام شوند.
درمان سنگ هاي صفراوي
كيسه اي صفراوي در صورتي درمان مي شوند كه علامت داشته باشند. بعضي اوقات ممكن است پزشكتان صرفا بخواهد وضعيت شما را به طور مداوم تحت نظر قرار دهد. ساير انواع درمان شامل دارو درماني "ERCP" و اسنفكتروتومي و جراحي است.
دارو درماني: ممكن است به صورت خوراكي براي از بين بردن بعضي از انواع سنگ هاي كوچك داده شود. اما براي دارو درماني وقت لازم است و ممكن است بعد از قطع دارو مجددا ايجاد شوند. درمان دارويي براي افرادي كه نمي توانند جراحي شوند بيشتر فايده خواهد داشت. ERCP و اسنفكتروتومي براي تخليه سنگ هاي مجاري صفراوي ممكن است به تنهايي انجام گيرد يا بر حسب ضرورت عمل جراحي براي برداشتن كيسه صفرا نياز باشد.
جراحي: اغلب براي برداشتن سنگ هاي صفراوي و كيسه صفرا انجام مي شود. يك روش سنگ علامت دار كيسه صفرا عمل جراحي باز است و چنانچه توسط جراح متخصص انجام شود بي خطر و موثر است.
برداشتن كيسه صفرا از طريق لاپاراسكوپي
با ايجاد چند سوراخ كوچك بر روي پوست براي مشخص كردن و برداشتن كيسه صفرا انجام مي شود. با اين روش معمولا سنگ هاي مجاري صفراوي را نمي توان تخليه كرد. درد و زمان بستري بعد از عمل در اين روش كمتر است.
جراحي باز كيسه صفرا: شامل يك برش بزرگتر براي برداشتن كيسه صفرا و همچنين براي برداشتن سنگ هاي داخل مجاري صفراوي بوده و موثرتر است.
براي كم كرند خطر ابتلاء به سنگ صفراوي نكات زير را رعايت كنيد:
- از خوردن غذاهاي چرب و حاوي كلسترول زياد بپرهيزيد.
- وزن ايده آل داشته باشند. چاقي مضر است.
- تحرك كافي داشته باشد.
- حتي الامكان از روش هاي جلوگيري به غير از قرص خوراكي استفاده كنيد (با نظر پزشك).
- سبزيجات و ميوه جات بيشتري مصرف كنيد.
- از استعمال الكل و دخانيات پرهيز كنيد.
- حاملگي بيش از دو بار ممنوعيت دارد.
جلوگيري از علائم بعدي
چنانچه سنگ هاي صفراوي از بين بروند يا از مجاري برداشته شوند. آيا قادر به جلوگيري از برگشت آنها مي باشيم؟
به وسيله مصرف غذاي كم چرب، مي توان از برگشت سنگ هاي صفراوي جلوگيري كرده اين بدين معناست كه خود را در مصرف گوشت و محصولات لبني پر چربي و روغن هاي گياهي محدود كنيم. همچنين برچسب روي غذاهاي آماده را بخوانيم تا از كم چرب بودن آن ها مطمئن شويم.
از ايجاد چاقي و بالا رفتن چربي هاي خون با انجام فعاليت هاي فيزيكي مستمر و پرهيز غذايي لازم جلوگيري نماييم و از مصرف داروهايي كه ممكن است به ايجاد سنگ كمك نمايند خوداري گردد.
